Co z tym przecinkiem?

źródło:kari2010.bloog.pl

Kwestia postawienia przecinka w zdaniu może być prawdziwym dylematem. Co z tym przecinkiem? Gdzie i kiedy go postawić? 

Jest kilka zasad, które, porządkując interpunkcję, mają nam ułatwić pisanie. 

Przecinek stawiamy

1. ZAWSZE przed:

- ale 

- bo 

- gdyż

- lecz

2. Gdy wymieniamy/wyliczamy szereg czasowników, rzeczowników bądź wyrazów tego samego typu: 

Kup bułki, mleko, masło, jogurt.

Na zewnątrz jest zimno, deszczowo, wietrznie.

3. Przed imiesłowem zakończonym na -ąc, łszy, 

-wszy (wyjątek: wyjąwszy (w znaczeniu oprócz)

4. Podwójnym przecinkiem zaznaczamy wtrącenie, dopowiedzenie.

5. Przed wyrazami uwypuklającymi treść, np:

- raczej

- prawdopodobnie

- nawet

- przynajmniej

- chyba

- na przykład

- ewentualnie

Przecinka NIE stawiamy

1. Gdy wymieniamy szereg wyrazów nierównorzędnych:

Byłem na pierwszym polskim festiwalu muzyki jazzowej. (pierwszy z polskich festiwali)

2. Przed:

- tudzież

- i (chyba że chodzi o wyliczenia np. Byliśmy w kinie, i w teatrze, i w operze)

- albo

- ani

- oraz

- lub

- bądź

(chyba że któryś z tych wyrazów rozpoczyna wtrącenie, dopowiedzenie, wówczas STAWIAMY przed nim przecinek)

- czy

3. Po MIMO ŻE (dopiero po czasowniku występuje przecinek, np. Mimo że zaspałam, zdążyłam na autobus.)

4. Przed spójnikami w połączeniu z partykułą, spójnikiem i przysłówkiem:

- własnie gdy/jak/kiedy

- dlatego że/iż

- tym bardziej że

- zwłaszcza że

- chyba że

5. W połączeniu: dwóch spójników, zaimka względnego i spójnika, spójnika i zaimka względnego (a choć/gdy/jeśli/mianowicie/kiedy/ponieważ/więc/że)

6. W utartych zwrotach (nie wiadomo kiedy, po raz nie wiem który itd.)

7. W frazeologizmach (jak z bicza strzelił, uciec gdzie pieprz rośnie itd.)

Najważniejsze, żeby pamiętać o tym, że przecinek nie bez powodu należy do znaków przestankowych. Najprościej mówiąc: Stawiamy go w momencie, kiedy chcemy wziąć oddech. 

Dla szczególnie zainteresowanych polecam http://www.prosteprzecinki.pl/

Odnośnie czegoś, czy odnośnie do czegoś?

Ostatnio zrobiło się głośno wokół dylematu: mówimy odnośnie do czegoś, czy odnośnie czegoś?

Poprawnie powinniśmy mówić: ODNOŚNIE DO CZEGOŚ (forma ta jest zgodna z normą składniową). 

Prof. Miodek, uznając wyrażenie odnośnie czegoś za błędne (zapożyczenie składniowe z języka rosyjskiego) tłumaczy: "Skoro wszyscy posługujemy się zwrotem 'odnosić się do czegoś', racjonalna i funkcjonalna jest obecność przyimka 'do' w pokrewnej syntagmie 'odnośnie do czegoś'."(źródło)

Natomiast prof. Mirosław Bańko zostawia mówiącemu dowolność: "W tej sytuacji można iść za zwyczajem językowym jako „ostatecznym prawodawcą”, ale można też bronić tradycji, twierdząc – jak niektórzy językoznawcy – że „błąd wielokrotnie powtórzony nie przestaje być błędem”.

Jednak, z logicznego punktu widzenia odnosimy się do czegoś. 

Mając dylemat, warto skorzystać z synonimów: w stosunku do czegoś, w związku z czymś. Wtedy nie będziemy musieli obawiać się błędu. 

rysunki-jezykowe.blogspot.com

Profesorzy czy profesorowie?

pl.123rf.com 

• Obie formy są poprawne. Jednak mówiąc "profesorowie" podkreślamy szacunek, jest to forma bardziej uroczysta, grzecznościowa, zalecana.

Mieszkaniec Krety to...?

Wiecie jak nazywa się mieszkaniec/mieszkanka Krety, Liechtensteinu czy Monako?

Niektóre nazwy mieszkańców danego państwa/regionu mogą dostarczyć dużych problemów. 

Poniżej przedstawiam tabelę zawierającą te najtrudniejsze:

Andora - mieszkaniec Andory/mieszkanka Andory

Austria - Austriak/Austriaczka

Azerbejdżan - Azerbejdżanin, Azer/Azerbejdżanka, Azerka

Bangladesz - Banglijczyk/Banglijka

Dania - Duńczyk/Dunka

Grecja - Grek/Greczynka

Gruzja - Gruzin/Gruzinka

Indie - Indus/Induska (dawniej Hindus/Hinduska)

Kenia - Kenijczyk/Kenijka

Kreta - Kreteńczyk/Kretenka
Liechtenstein - mieszkaniec Liechtensteinu/mieszkanka Liechtensteinu
Łotwa - Łotysz/Łotyszka
Monako - mieszkaniec Monako/mieszkanka Monako
Rodos - Rodyjczyk/Rodyjka
Tadżykistan - Tadżyk/Tadżyjka
Turcja - Turek/Turczynka
Uzbekistan - Uzbek/Uzbeczka, Uzbejka

źródło: www.pokertexas.pl

Nieużywane nazwy pokrewieństwa

Kim jest jątrew, kto to jest świostka i kim dla nas jest szurza? To tylko wybrane przykłady nazw pokrewieństwa, który wyszły z użycia i są już praktycznie nikomu nieznane. 

Jako ciekawostkę wymienię kilka:

- macierz (matka)

- braciec (brat)

- wnęk (wnuk)

- przewnuk (prawnuk)

- snecha (synowa)

- zołwica (siostra męża)

- świekr (ojciec męża)

- jątrew (żona brata męża)

- stryk (brat ojca - obecnie znane)

- szurza (brat żony)

- naciot (mąż ciotki)

- świostka (siostra lub matka żony)

- nieć (kuzyn)

- nieściora (kuzynka)

źródło zdjęcia: wikipedia

Wyrazy mylone

Wyrazy mylone - są takie pary słów, które brzmią podobnie, są podobnie zbudowane lub pochodzą z tego samego pola znaczeniowego, ale mają różne znaczenia.

Jednym z przykładów wyrazów podobnie brzmiących jest para chorał i churał. Chorał to uroczysty śpiew liturgiczny, utwór muzyczny w formie podniosłej pieśni kościelnej, przeznaczony do takiego śpiewu. Natomiast churał to organ władzy państwowej w Mongolii. Rzeczowniki te, mogą być mylone w skutek podobieństwa dźwiękowego.

Podobieństwo formalne jest przyczyną mylenia czasowników adaptować i adoptować. Pierwszy z nich, czyli adaptować oznacza przystosowywać się do czegoś. Natomiast adoptować,  należy do terminologii prawniczej i oznacza uznać czyjeś dziecko za swoje, przysposobić je. W tym wypadku pomyłki są obustronne i wynikają z bardzo dużego podobieństwa formalnego i znaczeniowego. Oba odnoszą się do przystosowania, przysposobienia. 

Podobieństwo budowy jest przyczyną mylenia wyrazów formować i formułować. Oba wywodzą się od wyrazu forma. Formować oznacza kształtować coś, nadawać określoną formę. Natomiast formułować – nadawać jakiejś myśli, programowi – zwięzłą postać słowną.

Wspólne elementy istnieją również w parach rzeczowników ewangelik (powołujący się na Ewangelię jako źródło wiary) i ewangelista (autor ewangelii), które związane są etymologicznie z Ewangelią czy metodyk (specjalista w zakresie metodyki, zasad wykonywania jakiejś pracy) i metodysta (człowiek, który w swojej doktrynie religijnej zawraca uwagę na konieczność osobistego przeżycia łaski Bożej, jako warunku rozgrzeszenia), wywodzące się od przymiotnika metodyczny. 

Bardzo bliskie formalnie są rzeczowniki status i statut. Odnoszą się one do tej samej sfery zjawisk, czyli organizacji życia społecznego. Jednak różnią się pod względem znaczenia. Status to stan prawny jakiejś osoby, instytucji, organizacji. Natomiast statut to zbiór przepisów określających cele i zadania jakiejś organizacji, opisujących też jej strukturę i sposoby działania.

Do wyrazów mylonych należą również: efektywny i efektowny (zajrzyj) oraz cenzura i cezura (zajrzyj).

Kaszle mnie?

Wiele osób pyta, czy sformułowanie "kaszle mnie" jest poprawne.

Oczywiście, że nie. 

Czasownik kaszleć, mieć kaszel odmienia się w języku polskim przez osoby (ja kaszlę, ty kaszlesz itd.). Możemy powiedzieć boli mnie np. brzuch, ale "kaszle mnie (kto?co?) ja" (bo ja jestem wykonawcą czynności kaszlania) brzmi zupełnie bez sensu.

Kaszleć czy kasłać? Zajrzyj

"Z wyjątkiem" czy "za wyjątkiem"?

Coraz częściej słyszę pytania dotyczące zwrotów za wyjątkiem i z wyjątkiem. Który z nich jest poprawny?

Oczywiście z wyjątkiem, w sensie pomijając coś, z wyłączeniem czegoś/kogoś. 

np. Lubię wszystkie warzywa Z WYJĄTKIEM brukselki. 

Wyrażenie za wyjątkiem jest błędem językowym (prof. Klemensiewicz traktuje je jako półrusycyzm). Przyimek 'za' w połączeniu z rzeczownikiem w funkcji narzędnika oznacza coś z tyłu (za drzwiami) czy  następstwo czegoś (jeden za drugim). 

Poprawnym sformułowaniem jest również w drodze wyjątku, którego jednak nie należy używać w starannej wymowie, gdyż jest ono charakterystyczne głównie dla stylu urzędowego. 

Zdejm czy zdejmij?

Większość słowników podaje wyłącznie formę 'zdejmij', jednak 'zdejm' mówili m.in. Słowacki, Krasiński, Prus, Żeromski, Reymont. Również w Korpusie Języka Polskiego forma 'zdejm' występuje częściej. Prawdopodobnie badacze wybierając formę 'zdejmij' kierowali się analogią do takich czasowników jak np. zająć, ująć, w związku z tym używanie jej jest bezpieczniejsze. Aczkolwiek, 'zdejm' nie jest błędem językowym.

Z rzędu czy pod rząd?

Polska tenisistka dwa razy z rzędu pokonała swoją przeciwniczkę. a może Polska tenisistka dwa razy pod rząd pokonała swoją przeciwniczkę. 

Zgodnie z zasadami normy wzorcowej poprawna forma to Z RZĘDU. 

Sformułowanie pod rząd to rusycyzm,  błąd językowy. Jednak jego rozpowszechnienie w uzusie spowodowało akceptację tego wyrażenia w normie (wyłącznie!) użytkowej (w normie wzorcowej wyrażenie pod rząd jest potępiane, jako rażący rusycyzm).

rysunki-jezykowe.blogspot.com