Znikło czy zniknęło? Wybuchło czy wybuchnęło?

Często zastanawiamy się nad właściwą formą tych czasowników. Lepiej powiedzieć zniknęło/zniknęła czy znikło/znikła, 

bomba wybuchła czy wybuchnęła? 

Wszystkie formy są POPRAWNE.

Z tym że czasownik wybuchnęła zarezerwowany jest dla istot żywych, natomiast wybuchła dla rzeczowników nieżywotnych.

Np. Zobaczywszy bałagan mama wybuchnęła gniewem. 

W centrum miast wybuchła bomba. 

Joyland

Joyland - najnowsza książka Stephena Kinga. Zapowiadała się obiecująco... Wielki powrót Wielkiego Mistrza. Genialne recenzje, zachęcające wypowiedzi. Fani mrocznych powieści z pewnością odliczali dni do chwili, w której będą mogli przeczytać nową powieść mistrza horroru. Tymczasem, ma się wrażenie, jakby promocja książki była większym szałem niż sam Joyland.

Zaczyna się niezwykle ciekawie. Młody chłopak, po rodzinnych przejściach, mający problemy z dziewczyną, zatrudnia się na okres wakacyjny do pracy w wesołym miasteczku. I to nie byle jakim wesołym miasteczku. Stare karuzele, przedziwni i tajemniczy pracownicy, bez wątpienia kryjący niejeden sekret, mroczne pomieszczenia i wróżka, która już przy pierwszym spotkaniu mówi mu coś, od czego dostaje gęsiej skórki. A jakby tego było mało, Joyland okazuje się miejscem brutalnej zbrodni. Kilka lat wcześniej na jednej z karuzeli zamordowano młodą dziewczynę. Nikt nie wie kto i dlaczego to zrobił, ale jedno jest pewne: jej duch ciągle odwiedza to miejsce. Dev, początkowo sceptycznie podchodzący do całej aury otaczającej wesołe miasteczko, podejmie próby znalezienia zabójcy, nie zdając sobie nawet sprawy, że morderca przez cały czas jest na wyciągnięcie ręki... i to dosłownie. Mroczny klimat, tajemnicza zbrodnia, nadprzyrodzone zjawiska - to jest to, do czego przyzwyczaili się fani Kinga. Po takim wstępie z wypiekami na twarzy czekamy na rozwój akcji. Spodziewamy się wielkiego WOW, a tymczasem ... nie dzieje się NIC.

Chłopiec wprawdzie dorośnie, pomoże wielu osobom, zmądrzeje, nawet odnajdzie zabójcę, ale to wszystko jest tak głęboko zatopione w obyczajowych scenach, że już nie robi wrażenia. Czyżby Wielki Mistrz Horroru postanowił spróbować czegoś nowego? Pewnie pod innym nazwiskiem  uznałabym Joyland za bardzo dobrą książką, ale po autorze "Ręki Mistrza" spodziewałam się czegoś innego. Nie do tego przyzwyczaiłeś swoich czytelników Panie King...

O słowie "zajebisty"

Słowo to jest niezwykle popularne wśród młodzieży, która najwidoczniej nie zdaje sobie sprawy z jego etymologii. Co więcej, od wyrazu "zajebisty" tworzone są eufemizmy, np. przymiotnik "zarąbisty".

Zajebista impra, zarąbisty telefon, zajebiście było! W języku potocznym, młodzieżowym takie zdania to chleb powszedni. Czy używane są świadomie? 

Słowo "zajebisty" pochodzi od słowa jebać, które, jak wiadomo, jest nawet nie tylko przekleństwem (obelga) co dosadnym wulgaryzmem (wyrazy używane do wyrażania gniewu).

W ostatnim czasie mogliśmy śledzić zagorzałą dyskusję na temat rzekomej dewaluacji tego słowa.

Podkreślam, rzekomej, gdyż naukowcy są zgodni, że słowo "zajebiście" jest WULGARNE!

Prof. Mirosław Skarżyński
Wyraz, o który chodzi, jest bez wątpienia wulgarny bez względu na to, co niektórzy ludzie używający go publicznie z upodobaniem sądzą. To, że został upowszechniony i można się na niego natknąć w telewizji, radiu i gazetach, nie zmienia tej oceny.

Prof. Jan Miodek
Co ja z nim przeżyłem! Mam do niego wyjątkowo nerwowy stosunek. Nie jestem święty pod względem wulgaryzmów, zdarza mi się rzucić mięsem, ale słowa „zajebiście” jeszcze ani razu, w życiu nie użyłem. Ono mnie wyjątkowo razi, jest wyjątkowo wstrętne i obrzydliwe fonetycznie. Przed paroma laty jedna z gazet napisała, że profesor Miodek w „Ojczyźnie polszczyźnie” stwierdził, że słowo „zajebiście” było na początku wulgarne, ale od częstego używania uległo neutralizacji i można z nim dzisiaj iść na salony. Na efekty nie trzeba było długo czekać. Ruszyły matury a tam jest zawsze pytanie o życie wyrazów, ich zmiany znaczeniowe itp. Co drugi abiturient napisał „no np. słowo zajebiście, jak powiedział prof. Miodek, kiedyś wulgarne dzisiaj jest stylistycznie neutralne”. Myślałem, że dostanę ataku apopleksji. Ja tak nigdy w życiu nie powiedziałem! 

Prof. Mirosław Bańko
Poczucie wulgarności języka osłabło w ostatnich latach, więc to, co dla starszych jest wulgarne, średnie pokolenie odbiera jako pospolite, a młodsze – jako potoczne. Jako osoba należąca do średniego pokolenia uważam słowo zajebisty za wystarczająco wulgarne, aby go nie używać w miejscach publicznych, np. w szkole.  

Etnogeneza Słowian

źródło: archiwum.wiz.pl

Wiecie skąd wywodzi się nazwa Słowianie?

Badacze mają dwie hipotezy. Pierwsza dotyczy rdzenia, który tkwi w wyrazach słowo, sława. Nazwa Słowianie mogłaby, opozycyjnie do "niemych" Niemców, oznaczać "mowni", czyli mówiący zrozumiale.

Druga teoria opiera się na podobieństwie brzmieniowym rdzenia słow- do sław, który pierwotnie oznaczał "zwilżać". Występuje on w wielu nazwach wodnych na obszarach zaludnionych przez Słowian (rzeki i jeziora Sława, Sławut, Słowie). Zgodnie z takim rozumowaniem nazwa Słowianie określałaby "mieszkańców przybrzeża". Za tą teorią przemawia fakt, że przyrostek -anin, -enin służy do tworzenia nazw mieszkańców na podstawie nazw terenowych i miejscowych. 

Co z tym przecinkiem?

źródło:kari2010.bloog.pl

Kwestia postawienia przecinka w zdaniu może być prawdziwym dylematem. Co z tym przecinkiem? Gdzie i kiedy go postawić? 

Jest kilka zasad, które, porządkując interpunkcję, mają nam ułatwić pisanie. 

Przecinek stawiamy

1. ZAWSZE przed:

- ale 

- bo 

- gdyż

- lecz

2. Gdy wymieniamy/wyliczamy szereg czasowników, rzeczowników bądź wyrazów tego samego typu: 

Kup bułki, mleko, masło, jogurt.

Na zewnątrz jest zimno, deszczowo, wietrznie.

3. Przed imiesłowem zakończonym na -ąc, łszy, 

-wszy (wyjątek: wyjąwszy (w znaczeniu oprócz)

4. Podwójnym przecinkiem zaznaczamy wtrącenie, dopowiedzenie.

5. Przed wyrazami uwypuklającymi treść, np:

- raczej

- prawdopodobnie

- nawet

- przynajmniej

- chyba

- na przykład

- ewentualnie

Przecinka NIE stawiamy

1. Gdy wymieniamy szereg wyrazów nierównorzędnych:

Byłem na pierwszym polskim festiwalu muzyki jazzowej. (pierwszy z polskich festiwali)

2. Przed:

- tudzież

- i (chyba że chodzi o wyliczenia np. Byliśmy w kinie, i w teatrze, i w operze)

- albo

- ani

- oraz

- lub

- bądź

(chyba że któryś z tych wyrazów rozpoczyna wtrącenie, dopowiedzenie, wówczas STAWIAMY przed nim przecinek)

- czy

3. Po MIMO ŻE (dopiero po czasowniku występuje przecinek, np. Mimo że zaspałam, zdążyłam na autobus.)

4. Przed spójnikami w połączeniu z partykułą, spójnikiem i przysłówkiem:

- własnie gdy/jak/kiedy

- dlatego że/iż

- tym bardziej że

- zwłaszcza że

- chyba że

5. W połączeniu: dwóch spójników, zaimka względnego i spójnika, spójnika i zaimka względnego (a choć/gdy/jeśli/mianowicie/kiedy/ponieważ/więc/że)

6. W utartych zwrotach (nie wiadomo kiedy, po raz nie wiem który itd.)

7. W frazeologizmach (jak z bicza strzelił, uciec gdzie pieprz rośnie itd.)

Najważniejsze, żeby pamiętać o tym, że przecinek nie bez powodu należy do znaków przestankowych. Najprościej mówiąc: Stawiamy go w momencie, kiedy chcemy wziąć oddech. 

Dla szczególnie zainteresowanych polecam http://www.prosteprzecinki.pl/

Odnośnie czegoś, czy odnośnie do czegoś?

Ostatnio zrobiło się głośno wokół dylematu: mówimy odnośnie do czegoś, czy odnośnie czegoś?

Poprawnie powinniśmy mówić: ODNOŚNIE DO CZEGOŚ (forma ta jest zgodna z normą składniową). 

Prof. Miodek, uznając wyrażenie odnośnie czegoś za błędne (zapożyczenie składniowe z języka rosyjskiego) tłumaczy: "Skoro wszyscy posługujemy się zwrotem 'odnosić się do czegoś', racjonalna i funkcjonalna jest obecność przyimka 'do' w pokrewnej syntagmie 'odnośnie do czegoś'."(źródło)

Natomiast prof. Mirosław Bańko zostawia mówiącemu dowolność: "W tej sytuacji można iść za zwyczajem językowym jako „ostatecznym prawodawcą”, ale można też bronić tradycji, twierdząc – jak niektórzy językoznawcy – że „błąd wielokrotnie powtórzony nie przestaje być błędem”.

Jednak, z logicznego punktu widzenia odnosimy się do czegoś. 

Mając dylemat, warto skorzystać z synonimów: w stosunku do czegoś, w związku z czymś. Wtedy nie będziemy musieli obawiać się błędu. 

rysunki-jezykowe.blogspot.com

Profesorzy czy profesorowie?

pl.123rf.com 

• Obie formy są poprawne. Jednak mówiąc "profesorowie" podkreślamy szacunek, jest to forma bardziej uroczysta, grzecznościowa, zalecana.

Mieszkaniec Krety to...?

Wiecie jak nazywa się mieszkaniec/mieszkanka Krety, Liechtensteinu czy Monako?

Niektóre nazwy mieszkańców danego państwa/regionu mogą dostarczyć dużych problemów. 

Poniżej przedstawiam tabelę zawierającą te najtrudniejsze:

Andora - mieszkaniec Andory/mieszkanka Andory

Austria - Austriak/Austriaczka

Azerbejdżan - Azerbejdżanin, Azer/Azerbejdżanka, Azerka

Bangladesz - Banglijczyk/Banglijka

Dania - Duńczyk/Dunka

Grecja - Grek/Greczynka

Gruzja - Gruzin/Gruzinka

Indie - Indus/Induska (dawniej Hindus/Hinduska)

Kenia - Kenijczyk/Kenijka

Kreta - Kreteńczyk/Kretenka
Liechtenstein - mieszkaniec Liechtensteinu/mieszkanka Liechtensteinu
Łotwa - Łotysz/Łotyszka
Monako - mieszkaniec Monako/mieszkanka Monako
Rodos - Rodyjczyk/Rodyjka
Tadżykistan - Tadżyk/Tadżyjka
Turcja - Turek/Turczynka
Uzbekistan - Uzbek/Uzbeczka, Uzbejka

źródło: www.pokertexas.pl

Nieużywane nazwy pokrewieństwa

Kim jest jątrew, kto to jest świostka i kim dla nas jest szurza? To tylko wybrane przykłady nazw pokrewieństwa, który wyszły z użycia i są już praktycznie nikomu nieznane. 

Jako ciekawostkę wymienię kilka:

- macierz (matka)

- braciec (brat)

- wnęk (wnuk)

- przewnuk (prawnuk)

- snecha (synowa)

- zołwica (siostra męża)

- świekr (ojciec męża)

- jątrew (żona brata męża)

- stryk (brat ojca - obecnie znane)

- szurza (brat żony)

- naciot (mąż ciotki)

- świostka (siostra lub matka żony)

- nieć (kuzyn)

- nieściora (kuzynka)

źródło zdjęcia: wikipedia

Wyrazy mylone

Wyrazy mylone - są takie pary słów, które brzmią podobnie, są podobnie zbudowane lub pochodzą z tego samego pola znaczeniowego, ale mają różne znaczenia.

Jednym z przykładów wyrazów podobnie brzmiących jest para chorał i churał. Chorał to uroczysty śpiew liturgiczny, utwór muzyczny w formie podniosłej pieśni kościelnej, przeznaczony do takiego śpiewu. Natomiast churał to organ władzy państwowej w Mongolii. Rzeczowniki te, mogą być mylone w skutek podobieństwa dźwiękowego.

Podobieństwo formalne jest przyczyną mylenia czasowników adaptować i adoptować. Pierwszy z nich, czyli adaptować oznacza przystosowywać się do czegoś. Natomiast adoptować,  należy do terminologii prawniczej i oznacza uznać czyjeś dziecko za swoje, przysposobić je. W tym wypadku pomyłki są obustronne i wynikają z bardzo dużego podobieństwa formalnego i znaczeniowego. Oba odnoszą się do przystosowania, przysposobienia. 

Podobieństwo budowy jest przyczyną mylenia wyrazów formować i formułować. Oba wywodzą się od wyrazu forma. Formować oznacza kształtować coś, nadawać określoną formę. Natomiast formułować – nadawać jakiejś myśli, programowi – zwięzłą postać słowną.

Wspólne elementy istnieją również w parach rzeczowników ewangelik (powołujący się na Ewangelię jako źródło wiary) i ewangelista (autor ewangelii), które związane są etymologicznie z Ewangelią czy metodyk (specjalista w zakresie metodyki, zasad wykonywania jakiejś pracy) i metodysta (człowiek, który w swojej doktrynie religijnej zawraca uwagę na konieczność osobistego przeżycia łaski Bożej, jako warunku rozgrzeszenia), wywodzące się od przymiotnika metodyczny. 

Bardzo bliskie formalnie są rzeczowniki status i statut. Odnoszą się one do tej samej sfery zjawisk, czyli organizacji życia społecznego. Jednak różnią się pod względem znaczenia. Status to stan prawny jakiejś osoby, instytucji, organizacji. Natomiast statut to zbiór przepisów określających cele i zadania jakiejś organizacji, opisujących też jej strukturę i sposoby działania.

Do wyrazów mylonych należą również: efektywny i efektowny (zajrzyj) oraz cenzura i cezura (zajrzyj).