Żali czy żalów?

www.wrzuta.pl

Jak brzmi dopełniacz rzeczownika żale? Oczywiście żalów! 

"Żal" to wyjątek od reguły, która mówi, że rzeczowniki zakończone na -l, przyjmują końcówkę -i - motyl-motyli, motocykl-motocykli, kąpiel-kąpieli, wafel-wafli. Zatem poprawnie powiemy wyłącznie "nie wylewaj żalów". 

Zupełnie inaczej sytuacja wygląda w przypadku Gorzkich Żali (możemy także powiedzieć Gorzkich Żalów), gdyż związki frazeologiczne rządzą się swoimi prawami (np. poczciwy z kościami, zamiast kośćmi). 

Przypomniała mi się sytuacja, gdy kilka lat temu, mój młodszy brat znalazł mój indeks. Przeglądając rubryki, trafił na stronę z wykładami, przy których nie było oceny tylko tzw. zalka ("zal"). I nagle stwierdził, że wcale nie jestem taką mądra za jaką mnie uważał. Co więcej, doszedł do wniosku, że muszę być naprawdę bardzo głupia, skoro aż wykładowcy wpisują mi ŻAL w indeksie :D

Śmiecie czy śmieci?

www.kwesto.pl

Śmiecie czy śmieci? Aby uniknąć dylematu większość użytkowników języka używa słowa odpady :)

Mamy jeden śmieć, ale wiele śmieci. Natomiast biernik tego rzeczownika ma dwie poprawne formy. Możemy powiedzieć śmiecie, ale także śmieci (w odniesieniu do odpadów). 

Używając rzeczownika śmieć w przenośni używamy wyłącznie formy śmiecie. 

Przy pomocy czy za pomocą?

pramer.pl

Mówimy "przy pomocy" czy "za pomocą"?

Oba wyrażenia są poprawne, jednak ważny jest kontekst w jakim ich używamy.

PRZY POMOCY odnosi się do ludzi, "przy pomocy" kogoś: jakiejś osoby.

ZA POMOCĄ w odniesieniu do przedmiotu, "za pomocą" czegoś: pojęcia, zjawiska, przedmiotu, metody, jakiejś rzeczy.

Niech siada! Jak się nazywa? Czyli formy bezosobowe.

Zdarzyło Wam się kiedyś, będąc u lekarza, fryzjera, u krawcowej czy nawet w jakimś biurze, że rozmówcy zwracali się do Was bezosobowo? Typu: Niech siada. Jak się nazywa? Niech przyjdzie jutro. Aż chciałoby się zapytać: ale kto? 

Kiedyś poprzez formy np. niech zrobi ludzie wyższego stanu zwracali się do plebsu, służby. Nie sądzę jednak, by obecnie ekspedientka w sklepie mówiąc - Pierogów dzisiaj nie dostanie. Skończyły się. - chciała podkreślić swoją wyższość. 

Wynika to często z zakłopotania. Gdy rozmówca nie jest pewien czy ma używać formy Pan czy zwracać się po imieniu, najczęściej wybiera formę hmmm... pośrednią (? jego zdaniem) i wyraża się bezosobowo. Jednak to bardzo utrudnia wzajemną komunikację, a co najważniejsze, jest po prostu niegrzeczne! 

Często też, obserwujemy, gdy druga osoba zwraca się do nas przez "wy". Wyciągamy dowodzik. Jechaliśmy za szybko. Do której dzisiaj pracujemy? To również świadczy o braku dobrego wychowania. 

Wychodzimy na pole czy na dwór?

Nie od dzisiaj wiadomo, że formy poszczególnych słów języka polskiego, różnią się w zależność od regionu, w jakim ich używamy. Jak to mówią: "co kraj, to obyczaj", w naszym wypadku - co region, to inna forma. 

Na ziemniaki powiemy kartofle, bądź pyry; na drożdżówkę - słodka bułka, kołacz, placek, szneka. Wariantywne jest również wychodzenie na zewnątrz. Mieszkańcy Warszawy powiedzą wychodzę na dwór, a w południowej Polsce wychodzi się na pole. Mimo odwiecznego sporu o bardziej odpowiednią formę ("szlachta wychodzi na dwór, chłop na pole" itd.) obie są poprawne, ponieważ należą do regionalizmów. 

Daruję sobie cały aspekt polityczny, kształtowanie się języka literackiego i dziedziczenie form (zainteresowanych odsyłam np. do publikacji Kazimierza Nitscha, Odrębności słownikowe Poznania, Krakowa, Warszawy bądź nowszych artykułów na ten temat, czy chociażby słowników regionalizmów czy poprawnej polszczyzny), podkreślę jednak, że wychodzenie na pole jest tak samo poprawne jak wychodzenie na dwór,  a jedynym błędem jest forma miejscownika na dworzu (utworzona analogicznie do wyrażania na podwórzu). 

A co na ten temat ma do powiedzenia prof. Bralczyk? 

Kaszle mnie?

Wiele osób pyta, czy sformułowanie "kaszle mnie" jest poprawne.

Oczywiście, że nie. 

Czasownik kaszleć, mieć kaszel odmienia się w języku polskim przez osoby (ja kaszlę, ty kaszlesz itd.). Możemy powiedzieć boli mnie np. brzuch, ale "kaszle mnie (kto?co?) ja" (bo ja jestem wykonawcą czynności kaszlania) brzmi zupełnie bez sensu.

Kaszleć czy kasłać? Zajrzyj

Rok dwutysięczny był tylko jeden!

Największy grzech językowy Polaków to niepoprawna odmiana roku. Wszędzie słyszymy błędną wymowę: Rok dwustysięczny dwunasty. Musimy pamiętać, że rok dwutysięczny (2000) był tylko jeden! W przypadku kolejnych 2001, 2002... 2012 itd. odmieniamy jedynie dwa ostatnie składniki liczebnika porządkowego (dziesiątki i jednostki). 

Poprawna wymowa brzmi: DWA TYSIĄCE PIERWSZY, DWA TYSIĄCE DZIESIĄTY, DWA TYSIĄCE DWUNASTY! 

Nikt przecież nie mówi tysiąc dziewięćsetny czwarty czy tysiąc pięćsetny ósmy, tylko tysiąc dziewięćset czwarty, tysiąc pięćset ósmy. Stosujmy tę zasadę również w przypadku dwa tysiące dwunastego roku!

źródło: http://rysunki-jezykowe.blogspot.com/2011/10/dwa-tysiace-dwunasty.html

Włączać czy włanczać?

Oczywiście WŁĄCZAĆ. W końcu mamy włączniki (urządzenie służące do uruchamiania czegoś; kontakt), a nie włanczniki!

Nie ma rozróżnienia na czynności jednokrotne i powtarzalne, jak tłumaczą niektórzy laicy: raz włączyć, ciągle włanczać.

(poprawnie: włączyć/włączać, dołączyć/dołączać, przełączyć/przełączać).

Zainteresowanych odsyłam do wypowiedzi profesora Miodka

Złoty jest tylko jeden!

Bardzo często spotykam się w sklepie z powiedzeniem: "Należy się/poproszę dziesięć/dwadzieścia złoty".

Musimy pamiętać, że złoty jest tylko jeden!

- jeden złoty 
- dwa złote  
- pięć złotych
- dziesięć, dwadzieścia, pięćdziesiąt, sto itd. złotych

Kaszleć czy kasłać?

A może kaszlać?

Wszystkie trzy formy są poprawne! Z tym, że kaszleć i kasłać to czasowniki dokonane, a kaszlać jest formą przestarzałą i praktycznie już nieużywaną.

Kaszleć ~lę, ~le, ~lał, ~leli
Kasłać ~am, ~a, ~ają

Bynajmniej a przynajmniej

Bardzo często partykuły: bynajmniej i przynajmniej są stosowane zamiennie. Należy pamiętać, że znaczą zupełnie coś innego!

Bynajmniej jest zaprzeczeniem. Oznacza 'wcale nie, ani trochę'.
Przykład: - Byłeś dzisiaj w kinie? - Bynajmniej. Byłem w teatrze.

Przynajmniej to synonim 'chociaż, co najmniej'.
Przykład: - Mamo, już nie mogę! - Przynajmniej mięso zjedz! (standardowa rozmowa mamy i dziecka przy stole :-) )

Zjeść ryżu!

Często pytam znajomych jak powinno się mówić: zjeść ryż czy zjeść ryżu?
Odpowiedź zawsze jest ta sama, mówi się zjeść ryż. Otóż nie!

Poprawna forma brzmi: zjeść ryżu. Tak samo jak kupić jabłek, a nie kupić jabłka. Stosujemy tutaj formę dopełniacza: zjeść kogo?czego?

Natomiast w wypadku chociażby cukru, dopuszczalne są obie formy. Możemy wsypać cukru, bądź wsypać cukier.

Tylko i wyłącznie!

Nie ma chyba drugiej tak denerwującej i nagminnie używanej tautologii!

Zwrot "tylko i wyłącznie" pojawia się wszędzie. W telewizji, radio, prasie. Popularny jest również wśród ludzi uczonych (bo za takich uważam wykładowców uniwersyteckich). Jego popularność i obecność w uzusie doprowadziła do tego, że zapominamy, że zwrot ten jest NIEPOPRAWNY!

W poprawnej polszczyźnie mówimy albo tylko albo wyłącznie. Nie powinniśmy łączyć tych dwóch słów, gdyż nie służy to (jak się w powszechnie wydaje) wzmocnieniu zdania.