Susanne Mischke - Zabij, jeśli potrafisz!

Książkę mogłam przeczytać dzięki uprzejmości Wydawnictwa PWN.

Szczerze mówiąc, nie wiem od czego powinnam zacząć recenzję. Książka jest tak bogata w wydarzenia, intrygi, postaci, że właściwie każdy wątek mógłby zostać oddzielnie zrecenzowany i nadal trzymałby czytelnika w niepewności, wzbudzając wachlarz "kryminalnych" emocji. A najlepsze jest to, że każdy z nich jest silnie powiązany i zależny od drugiego - o czym czytelnik dowiaduje się na samym końcu. Niby logiczne, ale podczas lektury nic nie zapowiada jakiejkolwiek spójności w historiach bohaterów.

Leander Hansson jest znanym ze swojego ciętego języka, krytykiem literackim. Prowadzi audycje radiowe ze sławnymi pisarzami. Po zakończeniu rozmowy z tajemniczą pisarką, która nigdy nie pokazuje medialnie swojej twarzy i nie zdradza prawdziwego nazwiska (specjalnie dla Leandera zrobiła wyjątek), mężczyzna dostaje telefon, że jego 2-letnia córeczka Lucie zostaje porwana. Działania policji, wysoka nagroda, którą ufundowali bogaci teściowie Leandera - nie przynoszą żadnych skutków. Przez 4 lata rodzice nie otrzymują informacji o miejscu przetrzymywania, bądź śmierci Lucie. Do czasu, aż Leader dostaje list, którego nadawca obiecuje, że mężczyzna odzyska córkę, jeśli kogoś zabije. Kogo? Dowie się w ostatniej chwili. Do wiadomości dołączone są buciki dziecka z dnia porwania, a jako dowód, że Lucie jeszcze żyje, rodzice otrzymują filmik, na którym widać bawiącą się już 6-letnią dziewczynkę. "Zabij, jeśli potrafisz!" Czy krytykowi literackiemu wystarczy odwagi, żeby zamordować człowieka i tym samym uratować córkę? Jego żona ma co do tego ogromne wątpliwości, dlatego, w tajemnicy przed Leanderem, przejmuje inicjatywę. 

Komisarz Forsberg od lat pracuje w dziale osób zaginionych, jednak w całej swojej karierze nie miał tylu spraw dotyczących zaginięcia dzieci. Córka Hanssonów, dziecko rosyjskiej prostytutki, czy potomstwo emigrantów przebywających nielegalnie w kraju, a co najgorsze jego własna córka, która parę lat temu nagle wyszła z domu i już nigdy nie wróciła. Od tego czasu, komisarz, co roku w urodziny córki, otrzymuje  niepodpisane pocztówki z różnych krajów świata. Czy córka w te sposób daje sygnał, że nadal żyje, czy tylko ktoś okrutnie bawi się z zacięty komisarzem?

Camilla to typowa dziewczyna z małego miasteczka, której marzy się wielka kariera w dużym mieście. Wspaniała posada, bogaty i przystojny mąż, piękny dom. Jednak już po kilku dniach pracy wdaje się w romans z szefem licząc, że ten rozwiedzie się dla niej z żoną. Scenariusz łatwo da się przewidzieć: dziewczyna zachodzi w ciążę, a mężczyzna zrywa z nią wszelkie kontakty. Udaje jej się jedynie wyciągnąć od niego trochę pieniędzy na utrzymanie niechcianego dziecka, które przy każdej wolnej okazji podrzuca swojej matce. Od tej pory Camilla planuje zemstę na byłym kochanku i wychowuje córkę w nienawiści do ojca i przyrodniego rodzeństwa, które pławi się w luksusie podczas, gdy one często nie mają co jeść. Po latach dziewczynce niechcący udaje się ugodzić rodzinę w najczulszy punkt. A za błędy Camilli zapłacą niewinne dzieci.

Eva Roog to znana dziennikarka śledcza, która w wyścigu o stanowisko szefa gazety przegrała, ze swoim praktykantem. Mimo poniżenia i początkowej chęci odejścia z mediów, postanawia pracować nadal, z niecierpliwością oczekując, aż młodemu szefowi powinie się noga. Na to nie musi długo czekać. Dzięki dobrym kontaktom z komisarzem policji Forsbergiem, jako jedyna dziennikarka ma dostęp do akt i najświeższych informacji kryminalnych. A gdy dowiaduje się, że córka jej byłego kochanka zostaje porwana, postanawia sama zbadać sprawę, wpadając przy okazji na trop pedofilii. Nie wie jednak, że to właśnie ona stanowi kartę przetargową między gangiem, a zdesperowanymi rodzicami.

Początkowo ma się wrażenie, że wątków jest za dużo i są mocno przekombinowane. Jednak z każdą kolejną stroną czytelnikowi jawi się spójny obraz, a historie łączą się w całość. Narracja prowadzona jest na dwóch płaszczyznach: teraźniejszości i przeszłości. Jednak to czytelnik musi sam się domyślić, które wydarzenia dzieją się w tym momencie, a które są jedynie wspomnieniem. Autorka nigdzie nie sygnalizuje czasu akcji. Początkowo jest to denerwujące i wprowadza chaos, ale w miarę czytania czytelnik uczy się porządkować wydarzenia. Susanne Mischke momentami traktuje swojego odbiorcę jak dobrego znajomego, który uczestniczył z nią w wydarzeniach i nie trzeba mu opowiadać całej sytuacji. W ten sposób autorka wprowadza tajemniczość i emocje, które pchają czytelnika do dalszego obcowania z tekstem. Pomimo początkowych "niedogodności" czytelniczych ciekawa intryga, rozbudowane wątki i wartka akcja sprawiają, że od książki nie sposób się oderwać. Nie bez powodu Susanne Mischke nazywana jest królową niemieckiego kryminału - tylko królowa skomponowałaby tak skomplikowaną historię z prostych motywów i dziwnych zbiegów okoliczności.

Karaluchy - Jo Nesbo

W jednym z domów publicznych w Bangkoku znaleziono ciało norweskiego ambasadora. Rząd norweski za wszelką cenę chce utrzymać tę sprawę w tajemnicy. Dlatego na miejsce zbrodni wysyłają Harrego Hole - doskonałego śledczego, który ma jedną wadę, akurat w tej sprawie niezbędną - jest alkoholikiem. Właśnie nietrzeźwość umysłu głównego policjanta jest wszystkim na rękę, gdyż policja ma już podejrzanego, ale za wszelką cenę stara się utrzymać wszystko w tajemnicy. Dlaczego? Sprawa jest aż za bardzo skomplikowana. 

W samochodzie ambasadora policja znajduje zdjęcia z dziecięcą pornografią. Co więcej okazuje się, że ambasador był gejem, a jego rodzina (żona i córka) to tylko mistyfikacja, dzięki której zdobył tak wysokie stanowisko. Lubił hazard, wyścigi i nie mógł narzekać na nadmiar pieniędzy. Co więcej, był winny mafii spore pieniądze. Wiele osób miało więc powód, aby go zamordować. Harry Hole musi jednak rozstrzygnąć, który z motywów okazał się kluczowy. Jak zwykle w przypadku Nesbo, odpowiedź brzmi: żaden. Budowana przez kilkadziesiąt stron, doskonale zazębiająca się, intryga to tylko kolejny sposób na wykiwanie czytelnika. 

Czy książka jest dobra? Pewnie tak - zawiera wszystkie niepisane zasady dobrego kryminału. Zabójcą jest jedna z postaci, którą poznajemy już na początku. Intryga jest doskonale skonstruowała. Tropy mylące czytelnika są podsuwane z niezwykłą zręcznością. Zakończenie okazuje się całkowicie niespodziewane, czyli takie, jakiego wymaga kryminalna szarada. Jednak pozostaje pewien niedosyt po skończeniu lektury. Ma się wrażenie jakby Nesbo lekko przekombinował. A może to dlatego, że wbrew całej wymyślnej intrydze, motywem zbrodni okazał się ten najczęstszy powód ...

Alienista - Caleb Carr

Rok 1896. Na ulicach Nowego Jorku w straszliwych okolicznościach giną dzieci. I to nieprzypadkowe. Każde z nich, a właściwie każdy, bo morderca ogranicza się wyłącznie do chłopców, jest starannie wybierany. Musi być imigrantem, lekko zbuntowanym, żyjącym na ulicy i przede wszystkim zarabiającym jako ... dziwka. Mali chłopcy, w wieku 7-14 lat, umalowani i wystrojeni - to główne ofiary. Oprawca nie ogranicza się wyłącznie do ich zabicia. On odprawia prawdziwy rytuał. Dusi, a następnie tnie całe ciało, wyłupuje oczy i ucina genitalia, wkładając je do ust zamordowanych. Ofiarę pozbawia również jednej ręki. Przerażające? To tylko mały ułamek okrucieństwa. Ciała podrzuca zawsze w widocznych miejscach. I co ważne, w pobliżu wody symbolizującej oczyszczenie. Czyżby uważał się za misjonarza oczyszczającego brudne dzielnice miasta? Kluczowy jest również fakt, że wszystkich morderstw dokonuje w dniu ważnych świąt kościelnych. Czy jego życiem kieruje religia, czy może tak bardzo jej nienawidzi? Policja Nowego Jorku jest bezsilna wobec narastającego okrucieństwa. Inaczej: chce być bezsilna! Dzieci-imigranci, trudniący się taką, a nie inną profesją (?) nie zasługują przecież na uwagę wielkiego wymiaru sprawiedliwości. Jest jednak ktoś w tym mieście, kto postanowił położyć kres korupcji panującej wśród policji i przestępczości ogarniającej dzielnice Nowego Jorku. Theodore Roosevelt (późniejszy prezydent USA) powołał specjalną grupę, która miała schwytać mordercę. 

Najważniejszą osobą w grupie jest Laszlo Kreizler - w dzisiejszym rozumieniu - psychopatolog, wyśmiewany przez społeczeństwo za odważne tezy dotyczące ludzkiej psychiki. Z pomocą pierwszej kobiety pracującej w policji, dziennikarza i dwóch agentów wkrada się w zakamarki psychiki mordercy, próbując przewidzieć jego następny krok. W czasach, gdy daktyloskopia uważana jest za bajki - najlepszym dowodem jest przyłapanie na gorącym uczynku. Kreizler badając dokładnie ciała ofiar próbuje wczuć się w rozumowanie mordercy. Dzięki nieistotnym, na pierwszy rzut oka, wskazówkom powoli udaje mu się rozgryźć jego psychikę, która, zdaniem lekarza, ukształtowała się tak z winy przeżytych w dzieciństwie doświadczeń. Rozrysowując imaginacyjnego mordercę, na bazie różnic i podobieństw do innych, znanych już przypadków, rozgryza tożsamość sprawcy tylu okrucieństw. Udaje się w podróż do jego przeszłości, rozmawiając z jego najbliższymi wie, co powoduje jego czyny. Co więcej, znajduje dla nich zrozumienie. Człowiek wychowany w przemocy, okrucieństwie, drwinach i hipokryzji nie zna innych reakcji niż zadawanie bólu. 

Genialna książka obrazująca jak przeżycia z dzieciństwa, nawet te najwcześniejsze i najdrobniejsze, mogą gwałtownie wpłynąć na psychikę dorosłego już człowieka. Jak obraz matki i ojca przewija się w dorosłym życiu i rzuca cień na późniejsze doświadczenia i czyny. Jak dziecko niegdyś wyśmiewane, wykorzystywane i maltretowane odpłaca się tym samym w dorosłym życiu. Książka jest fascynująca i przerażająca jednocześnie. Opisy zbrodni przyprawiają nas o dreszcze, a jednocześnie w pewnym stopniu żal nam mordercy, który miał straszliwe dzieciństwo. Tu nic nie jest takie proste jak się wydaje. Mordercą nie jest psychopata czy bestia pragnąca krwi - mordercą jest dorosły mężczyzna, w którym ciągle tkwi bezbronne, skrzywdzone dziecko. 

Doskonały thriller psychologiczny, pokazujący pierwszego (?) profilera, a właściwie dopiero kształtowanie się tego stanowiska. Udowadniający, że zrozumienie jest prawdziwym kluczem do rozszyfrowania zbrodni.