Henning Mankell - Morderca bez twarzy

Rolnicza szwedzka wioska. Zamieszkała wyłącznie przez osoby w podeszłym wieku. Domy oddalone od siebie nawet o kilka kilometrów, otoczone lasem i polami. Sąsiedzi żyjący jak jedna wielka rodzina. Wydawałoby się, że to najspokojniejsze i najbezpieczniejsze miejsce na świecie. Dlaczego więc stało się miejscem tragedii?

Nystrom, targany jakimś niepokojem budzi się w środku nocy, I chociaż cisza aż dzwoni, jemu coś w tym wszystkim nie gra. W końcu mieszka w tym domu ponad pół wieku, zna każdy odgłos, każdy cień, potrafi wyczuć gdy coś jest nie tak. Nagle orientuje się, że właśnie ta cisza jest powodem jego nerwowości. Przecież koń sąsiadów powinien rżeć. Zauważa, że okno w sąsiednim domu jest wybite, a z kuchni dolatują ciche jęki. Gdy wchodzi do pomieszczenia staje się świadkiem istnej rzezi. Sąsiad Johannes Lovgren leży martwy, najwyraźniej, po straszliwych torturach, a jego żona Maria ma przywiązany sznur na szyi, z nietypową pętlą i powoli zaczyna się dusić. Na miejsce przybywa Kurt Wallander i chociaż jest jednym z najbardziej doświadczonych policjantów, nie może nadziwić się okrucieństwu, jakie dotknęło parę, wydawałoby się Bogu ducha winnych, staruszków. Na pierwszy rzut oka nasuwa się jeden motyw - zemsta. Ale sąsiedzi twierdzą, że Lovgrenowie nie mieli żadnych wrogów. Żyli skromnie, mając jedynie konia. I co najdziwniejsze, mordercy, którzy w tak bestialski sposób potraktowali staruszków, nakarmili zwierzę. 

Sekcja zwłok mężczyzny wykazuje, że miał on tyle obrażeń, że wystarczyłoby na kilka zgonów. Natomiast kobieta przed śmiercią zdążyła wymówić jedno słowo "zagraniczny". Kieruje ono śledztwo w stronę uchodźców. I chociaż zagadka zabójstwa Lovgrenów stoi w miejscu, opinia publiczna sama wydała wyrok, W momencie, gdy do mediów przeciekła informacja, że obcokrajowcy mogą mieć związek z morderstwem - wszystkie ośrodki dla uchodźców są zagrożone. Ktoś je podpala, wybija szyby, a nawet morduje jednego z mieszkańców. Rozpoczyna się prawdziwe piekło, nad którym policja nie potrafi zapanować. 

W toku śledztwa, Kurt Wallander dociera do brata zamordowanej, który uparcie twierdzi, że Johannes Lovgren nie był takim aniołem jak myślała żona i najbliżsi. Okazuje się, że miał nieślubnego syna w mieści i co miesiąc przesyłał jego matce kilkadziesiąt tysięcy złotych. Co więcej, wcale nie był biedny. Zgromadził ogromną fortunę, która była ulokowana na różnych kontach. Wszystko potwierdza śledztwo. Gdy Kurt namierza syna Lovgrena, okazuje się, że jest on uzależniony od wyścigów konnych, a na dodatek popadł w długi. Czyżby w końcu policji udało się znaleźć motyw? Ale co z ostatnim słowem wymówionym przez kobietę i dziwną pętlą na jej szyi?

Henning Mankell stopniowo buduje napięcie. Co rzuca się w oczy, to przede wszystkim umiejętne zapętlanie akcji, I logiczne wytłumaczenie dla fałszywych tropów. Każdy ruch jest precyzyjnie przemyślany, a fabuła zawiązana wręcz koronkowo. Najśmieszniejsze jest jednak to, że pomimo genialnych przesłanek, tropów, ciekawych domniemanych rozwiązań - wyjaśnienie okazuje się takie proste... 

Zbić kogoś z pantałyku

Każdemu zapewne znane jest powiedzenie zbić kogoś z pantałyku, czyli zbić z tropu, wprawić w zakłopotanie, pozbawić kogoś pewności siebie. A zastanawialiście się kiedyś, czym jest pantałyk? 

Jest to słowo dla językoznawców nadal intrygujące, gdyż niejasne znaczeniowo. Doroszewski w Słowniku języka polskiego wyjaśnia, że pantałyk pochodzi z rosyjskiego. Z kolei Etymologiczny słownik języka rosyjskiego podaje trzy hipotetyczne znaczenia:

1. chytrość, wiedza (od azerbejdżańskiego pand i -lik)

2. pętla (ukraiński pantalik)

3. pętla, problem do rozwiązania (bawarski pantl).

Wiemy na pewno, że pantałyk pojawił się w słownictwie bardzo późno, bo w XIX wieku i ograniczył swoje występowanie do języka polskiego, rosyjskiego, białoruskiego i ukraińskiego. Wiele wskazuje na to, że mógł być zapożyczony z języka tureckiego, co było częste w rosyjskim. 

Co ciekawe, we Włoszech w XVI wieku bardzo modne były puntały i puntaliki, czyli klamry, metalowe ozdoby. 

Zatem dokładne znaczenie pantałyku pozostaje nadal zagadką :)

Ostre Przedmioty, Gillian Flynn

Camille Preaker jest reporterką w przeciętnym dzienniku "Daily Post". Szef nakazuje jej zająć się sprawą dwóch zamordowanych dziewczynek. Okazuje się, że zabójstw dokonano w jej rodzinnym miasteczku, w którym nie była od lat. Camille wraca w rodzinne strony nie tylko, aby poznać przyczyny brutalnych zbrodni, ale również zmierzyć się ze swoją przeszłością.

W Wind Gap zatrzymuje się u matki, z którą nie ma dobrego kontaktu. Mieszka ona z ojczymem Camilli i jej młodszą, przyrodnią siostrą Ammą. Rodzina nie ułatwia jej zadania. Wszelkie próby uzyskania jakichkolwiek informacji o rodzinach zamordowanych dziewczynek, kończą się wielką awanturą. Prowadząc prywatne śledztwo, Camila odkrywa, że jej matka miała bardzo bliski kontakt z zamordowanymi w brutalny sposób dziewczynkami. A jedyny świadek porwania, mały chłopiec, któremu nikt nie wierzy, widział, że jedna z dziewczynek chwilę przed śmiercią szła z ubraną na biało kobietą. Przed dziennikarką niezwykle trudne zadania - gdyż aby dowiedzieć się prawdy, musi najpierw pokonać demony przeszłości.

Niezwykle brutalna i nieprzyjemna książka. Ukazuje podwójne oblicze 13-letniej młodzieży. W domu są to grzeczne i ułożone dziewczynki, oczekujące troski i opieki rodzicielskiej, bawiące się domkiem dla lalek, niewiniątka śpiące z pluszakiem. Poza domem piją, biorą narkotyki i uprawiają seks. Zestawienie tych obrazów jest przerażające. Flynn pokazuje do jakiej tragedii może doprowadzić swoboda wychowawcza. Obraz, który ukazuje wprost nie mieści się w głowie...

Słowa, dzięki którym "zabłyśniesz", I

Coraz modniejsze stają się trudno brzmiące słowa. Dzięki nim kreujemy się na inteligentnych, obytych, oczytanych. A jaką radość czujemy, gdy rozmówca nie zna, użytego przez nas wyrazu! :)

Oto kilka mało znanych słów. Ale pamiętaj: wszystko z pokorą i umiarem - trzeba znać czas i miejsce, aby zabłysnąć :)

Imponderabilia - rzeczy nieuchwytne, nie dające się zważyć, zmierzyć, np. uczucia.

Majuskuła to wielka litera alfabetu.

Minuskuła to mała litera alfabetu (terminy używane głównie przez historyków). 

Prokrastynacja - tzw. "syndrom studenta", czyli odkładanie wszystkiego na później.

Frenezja - gwałtowność, żywiołowość. 

Kuriozum - dziwaczność, coś co budzi zdumienie, zaciekawia niezwykłością.

Konterfekt to trudno brzmiące słowo oznacza wizerunek, portret, podobiznę. 

Ambiwalencja - przeżywanie sprzecznych uczuć; np. z jednej strony bardzo się boje, ale z drugiej nie mogę się doczekać nowego wyzwania. 

Humbug - nagłośniona, rozreklamowana sprawa, która po czasie okazuje się oszustwem. 

Detencja - pozbawienie wolności. 

Plenipotencja to działanie w czyimś zastępstwie (prawo do podejmowania czynności prawnych w imieniu osoby reprezentowanej - termin prawniczy).

Ekwilibrystyczny - wyjątkowo zręczny.

Defenestracja - wyrzucenie kogoś, lub zmuszenie do opuszczenia pomieszczenia przez okno.

Atawizm - występowanie u kogoś cech przodków, inaczej regresja ewolucyjna. 

Zelota to fanatyk, zagorzały entuzjasta. 

Znane każdemu, ale rzadko używane:

Egalitaryzm - pogląd głoszący, że równość jest podstawą sprawiedliwego ustroju społecznego.

Eksplikacja - wyjaśnienie, objaśnienie.

Dekadencja chylenie się ku upadkowi, schyłek.

Korelacja - wzajemne powiązanie, współzależność. 

Konfabulacja - opowiadanie zmyślonych przeżyć.

Paralela - powiązanie, zestawienie. 

Rewaloryzacja - przywrócenie poprzedniej wartości, odnowienie. 

Skonfundowany - zakłopotany. 

Somnambulizm - lunatyzm. 

Trychotomia - trójdzielność, podział na trzy części. 

Błędnie używane słowa: tudzież

Sprawa z tudzież jest o tyle trudna, że przez lata wyraz ten całkowicie zmienił znaczenie.

Dawniej był synonimem i, oraz, także, też. Obecnie jednak jest używany jako zamiennik lub czy albo. I chociaż w słownikach nadal występuje wyłącznie pierwsze znaczenie - tudzież jest spójnikiem, który łączy słowa i zdania równorzędne (wskazuje zjawiska, osoby, fakty występujące równocześnie) - częstotliwość użycia "nowego" znaczenia (jako synonimu lub) sprawia, że niewiele osób wyczuwa błąd.

Być może za jakiś czas, tudzież zostanie całkowicie przedefiniowane.

Wyrazy zmieniające znaczenie: pasja, pasjonat

najwer.wordpress.com

Pasjonat to osoba, która ma pasję, czyli zamiłowanie do czegoś. I tylko takie znaczenie tego słowa, funkcjonuje we współczesnej polszczyźnie.

Jednak jeszcze do niedawna, w słownikach języka polskiego pod hasłem pasjonat, znajdowaliśmy wyłącznie osobę łatwo unoszącą się gniewem, wpadającą w pasję, czyli w złość. 

Pasją nazywamy również fragmenty Ewangelii opowiadające o męce Pańskiej (stąd głośny film Pasja).

Za przyczynę przesunięcia znaczeniowego, które dokonało się w słowie pasjonat, możemy uważać wieloznaczność pojęcia pasja. Musimy jednak również pamiętać o pierwszej i starszej definicji.

Przy okazji warto dodać, że narzędnik słowa pasjonat brzmi pasjonatem (a nie pasjonatą, gdyż forma mianownikowa to pasjonat, a nie pasjonata). 

Kwestja krwi - Marcin Wroński

Zamość, 1926 rok. Poznajemy Zygę Maciejewskiego w momencie, gdy przerywa studia prawnicze, zostaje aspirantem i rozpoczyna pracę tajniaka w policji w Zamościu. Pierwsza sprawa jaką dostaje dotyczy zaginionej dziewczyny. Z pozoru łatwa, ciągnie się latami i... nie kończy pomyślnie.

Radca prawny, zupełnie przypadkowo znajduje w ogrodzie zoologicznym zakrwawioną rękawiczkę. I chociaż jest ona dość zniszczona, zauważa inicjały właścicielki. Ponieważ podejrzewa, do kogo rękawiczka może należeć, zgłasza sprawę policji, prosząc o dyskrecję, gdyż nie chce, żeby ktokolwiek łączył go z zaginięciem dziewczyny. 

Śledztwo Maciejewskiego wykazuje, że dziewczyna, z pozoru grzeczna i ułożona, niejedno miała na sumieniu. Czy aż tyle, by ktoś ją chciał zlikwidować? Anna to przeciętna uczennica. Nie dałaby sobie rady bez korepetycji. Dlatego raz w tygodniu odwiedza ją starszy kolega z gimnazjum męskiego i pomaga w przyswojeniu materiału z przyrody czy matematyki. Dziewczyna nie wie, że jej korepetytor jest w niej szaleńczo zakochany. Chłopak codziennie chodzi do kościoła i często udziela się we wszystkich katolickich wydarzeniach. Dlatego wiadomość o tym, że, zdaniem znajomych, przyszły ksiądz, pisze erotyczne wiersze o swojej uczennicy, staje się prawdziwym szokiem. Tak wielkim, że chłopak, być może jedyna osoba, która wie gdzie jest Anna, próbuje popełnić samobójstwo. Badając sprawę zaginięcia, Maciejewski odwiedza rodzinną miejscowość dziewczyny i poznaje jej twardego i wyniosłego ojca, a także siostrę i jej narzeczonego, z którym (uwaga) Anna miała romans. Prawdopodobnie dziewczyna zaszła w ciążę z przyszłym mężem swojej siostry. Jej zniknięcie byłby więc na rękę dosłownie wszystkim. 

Maciejewski ma o tyle trudne zadanie, że jest w Zamościu nowy, a wszyscy z policji patrzą mu na ręce i żądają natychmiastowego zakończenia sprawy, niezależnie od wyników śledztwa. Czy Zyga poradzi sobie z pierwszym prawdziwym dochodzeniem? Przekonamy się, że ta sprawa będzie się za nim ciągnęła latami...

Narracja prowadzona jest na dwóch płaszczyznach, w momencie otrzymania sprawy przez aspiranta, oraz po latach, gdy Zyga jest trenerem boksu i przypadkowo ma zatargi z Milicją Obywatelską. Obie płaszczyzny łączy osoba, która miała szczególny udział w zniknięciu Anny. Maciejewski przypomina Marlowe'a z powieści Chandlera czy bohaterów Marka Krajewskiego. Jest twardym, nieugiętym gliną, który nie zawsze prowadzi śledztwo według policyjnych reguł. 

Ach, ech, och, aha, oho

Zasada jest bardzo prosta: ach, ech, och - wyrażające zachwyt piszemy przez ch (ochy i achy).

Natomiast aha - używane zwykle jako potwierdzenie czegoś zapisujemy przez h. 

W przypadku eh spotykamy się również z pisownią przez h, jednak jest ona dużo rzadsza niż ech. 

Obecnie pod wpływem języka angielskiego pojawiła się także forma oh pisana przez h, jednak musimy pamiętać, że angielskie oh czytamy jako oł i ma ono niewiele wspólnego z naszym polskim och wyrażającym zachwyt. Przez h zapisujemy natomiast oho - wykrzyknik wzmacniający wypowiedź; wykrzyknik używany w momencie uświadomienia sobie czegoś: Oho, jestem już spóźniona!

A jak zapisać śmiech: cha cha, ha ha, chi chi, hi hi? 

Prof. Jerzy Bralczyk

A jak zapisuje śmiech prof. Jan Miodek?

Wszem wobec

Ogłaszam wszem wobec, że powiedzenie "wszem i wobec" jest niepoprawne. 

Wszem to inaczej wszystkim, a wobec to wyrażanie przyimkowe od dawnego rzeczownika obec, czyli "ogół ludzi, społeczność". Poprawna i utarta struktura brzmi wszem wobec, czyli wszystkim obecnym. Jednak poprzez błędną analogię do takich powiedzeń jak krótko i węzłowato, ład i porządek, wszystko i nic, tu i teraz zaczęto dodawać spójnik i, tworząc nielogiczną, niepoprawną i nieuzasadnioną historycznie formę. Jest ona tak często używana (dwukrotnie częściej niż poprawna!), że być może z czasem zostanie zaaprobowana przez językoznawców. Obecnie jednak słowniki nie dopuszczają formy wszem i wobec.

Żona złotnika - Sophia Tobin

Tę książkę mogłam przeczytać dzięki uprzejmości Wydawnictwa PWN. 

Autorzy thrillerów historycznych szczególnie upodobali sobie Londyn jako miasto zbrodni. Jerzy Siewierski autor Powieści kryminalnej uważa że to deszczowy londyński klimat sprawia, że to miasto aż prosi się o serię morderstw. Stwierdza również, że legenda Kuby Rozpruwacza prowadzi rękę pisarzy po mrocznych ulicach Londynu, na których uczuć powiew zbrodni. Być może coś w tym jest. Ja jednak nie wyobrażam sobie, że akcja Żony złotnika mogłaby dziać się w innym mieście. Tylko XVIII wieczny Londyn był w stanie pomieści tyle intryg, powiązań, tajemnic, układów społecznych i tyle goryczy. 

W zimowy wieczór stróż patrolujący ulice zauważa ciało. Myśląc, że to jakiś pijak, postanawia kilkoma kopniakami sprowadzić delikwenta do pionu. Po chwili okazuje się, że mężczyzna nie żyje. Ktoś poderżnął mu gardło. Nie jest to jednak zwykły włóczęga, ale słynny w całej okolicy złotnik Pierre Renard. Wymiar sprawiedliwości orzeka jednogłośnie, że przyczyną śmierci mężczyzny był napad. To jednak nie zamyka sprawy. Plotki krążące po Londynie wyciągają na światło dziennie sprawy, których dla dobra rodziny Pierra i jego opinii, nikt nie powinien poznać. 

Renard kilka lat wcześniej poślubił córkę złotnika - Mary. Z pozoru byli szczęśliwym i dobranym małżeństwem, jednak za zamkniętymi drzwiami ich domu rozgrywał się prawdziwy dramat. Pierre nienawidził młodszego brata żony, który był lekko opóźniony w rozwoju. Mężczyzna nie mógł pogodzić się z tym, że w jego rodzinie jest jakaś słaba jednostka. Miłość żony do brata napawała go obrzydzeniem i z czasem zaczął nienawidzić również Mary. Znęcał się nad nią i podtruwał, a po śmierci jej brata i rodziców zamknął w domu. Izolując ją przed całym światem, marzył wyłącznie o jej śmierci. W tym samym czasie poznał żonę jednego ze swoich klientów - rozpuszczoną, ale piękną i bogatą, z którą nawiązał romans. Jak złotnik potrafił sprzedać wszystko, podlizując się i zachwalając swoje wyroby. Jako mężczyzna był zaborczy, zawistny, żądny władzy i tytułów. Zupełnie nie liczył się z ludźmi. Na pierwszym miejscu zawsze stawiał pozycję i pieniądze. Naraził się wielu osobom i wielu pragnęło jego śmierci. Tym bardziej, że testament, który zostawił okazał się kłopotliwy nie tylko dla znienawidzonej małżonki. 

Zastraszona żona, jej silna i władcza siostra, zakochany skromny złotnik od lat marzący o Mary, lekarz znający najmroczniejsze tajemnice Pierra, żona szlachcica spodziewająca się dziecka trupa i służąca, która ma niejeden grzech na sumieniu. Każda z tych osób ma swoją własna, w pewien sposób tragiczną, historię. I każda z tych historii jest dokładnie opowiedziana. Początkowo czytelnik nie rozumie takiego rozchylenie wątkowego, jednak w miarę czytania wszystkie opowieści płynnie się ze sobą łączą, tworząc przerażającą historię. Nie jest to powieść stricte kryminalna. Momentami zapominamy nawet, że nie wiemy kto zamordował złotnika. Jest to raczej powieść obyczajowa. Z jednej strony nudnawa, bo gdyby nie coraz to nowe sekrety poszczególnych bohaterów, czytelnik mógłby zasnąć po kilku stronach. Z drugiej coś nie pozwala jej odłożyć. Niby zwyczajne, rodzinne, mroczne historie - niezbyt pociągające dla miłośnika kryminałów - a jednak napisane w taki sposób, że czytelnika po prostu zżera ciekawość kto z kim i jak to się skończyło. To tak jak z tymi modnymi ostatnio paradokumentami, w których gra aktorska jest żałosna, a prezentowane historie takie głupie, że aż śmieszne, a mimo to, miliony osób śledzą odcinki z ciekawością. Taka sama siła jest w tej książce - dla miłośników akcji, zagadki. Bo osoby, które czytają romanse, z pewnością będą zachwycone.