Dziewczyną czy dziewczynom? Pisownia ą/om w wygłosie

Bardzo często pisownia wyrazów zakończonych na ą/om dostarcza nam trudności. Długo zastanawiamy się czy napisać dziewczyną czy dziewczynom, książką/książkom itd. 

Zasada jest bardzo prosta!

W LICZBIE POJEDYNCZEJ PISZEMY Ą!

Np. Dzisiaj spotkam się z moją dziewczyną. 

Mistrz i Małgorzata jest moją ulubioną książką. 

Barbie jest najpopularniejsza lalką. 

W LICZNIE MNOGIEJ PISZEMY OM!

Np. Chłopcy pomogli dziewczynom wnieść walizki. 

Historycy zarzucają zakłamanie książkom Sienkiewicza. 

Zosia kupiła nowe sukienki swoim lalkom. 

Cenzura a cezura

Różnica w pisowni jest niewielka, za to znaczenia całkowicie różne!

CENZURA - to (wg SWJP) "urzędowa kontrola treści książek, czasopism, programów telewizyjnych i radiowych, widowisk teatralnych, filmów itp."

źródło: antyweb.pl

CEZURA - "przedział, moment przełomowy, rozgraniczający w dziejach narodu, ludzkości, w rozwoju nauki, sztuki, literatury itp."

Znajdywało?

Znajdywało czy znajdowało? Według słowników obie formy są poprawne, z tym, że znajdywało jest formą rzadszą, praktycznie już nieużywaną.

Forma znajdywać prawdopodobnie wywodzi się z analogii do wynajdywać.

Głaskać, głaszcze

Możemy używać zarówno formy głaskam (np. kota), jak i głaszczę.

Słownik Współczesnego Języka Polskiego wyróżnia:

- GŁASKAĆ - przesuwać pieszczotliwie ręką, pieścić coś (Głaskać rękę dziecka. Głaskać kota.); pochlebiać komuś, chwalić kogoś (Głaskać czyjąś próżność.)

- GŁASZCZE ucho, wywołuje przyjemne wrażenie słuchowe (Ta muzyka głaszcze uszy.)

Ilość czy liczba punktów?

Jak należy mówić: Ilość krzeseł czy liczba krzeseł? Ilość punktów czy liczba punktów?

W języku mówiony jest to w zasadzie bez znaczenia. Natomiast w starannej polszczyźnie należy uważnie używać słów: ilość i liczba.

ILOŚĆ (wg Słownika Poprawnej Polszczyzny) to "wielkość wyrażająca to, co może być mierzone i ważone; czego może być mniej lub więcej". Najprościej mówiąc ilość odnosi się do rzeczowników NIEPOLICZALNYCH, np. ilość piasku, cukru, soli, mąki.

LICZBA to "suma takich samych albo podobnych jednostek bądź rzeczy". Liczby używamy w odniesieniu do rzeczowników POLICZALNYCH, np. cztery psy (pewna liczba psów), dwa koty, trzydzieści krzesełek.

Efektowny a efektywny

Bardzo często te dwa przymiotniki są ze sobą mylone. Istnieje zasadnicza różnica między wyrazem efektowny a efektywny.

EFEKTOWNY to (wg. Słownika Współczesnego Języka Polskiego) "wywołujący duże wrażenie, zwracający uwagę, rzucający się w oczy; oryginalny, bogaty, piękny, okazały, atrakcyjny".

Efektowny może być np. ubiór.

EFEKTYWNY, czyli "przynoszący efekty; skuteczny, wydajny; istotny, rzeczywisty".

Efektywna może być praca, maszyna, program, czas pracy.

Należy się więc poważnie zastanowić, zanim się powie kobiecie, że efektywnie wygląda :-)

źródło:http://kulturawnarodzie.pl/wp-content/uploads/2012/11/efektowny2.jpg

Howard Gordon: Obelisk

Howard Gordon: Obelisk

„Tym, którzy potrafią zwyciężać w wojnie, rzadko udaje się zbudować trwały pokój, a ci, którzy potrafią budować pokój, nigdy nie odnieśliby zwycięstwa w wojnie.”

Gideon Davis, po tragicznej śmierci swoich rodziców, wraz ze starszym bratem trafił do rodziny zastępczej. Jego ojciec, niegdyś wspaniały żołnierz, na oczach synów zastrzelił żonę, a następnie popełnił samobójstwo. Gideon przysiąg wówczas, że nigdy nie tknie żadnej broni. Przyszedł jednak moment, w którym dawna przysięga nie miała najmniejszego znaczenia.

Davis przez wiele lat był najlepszym na świecie negocjatorem, pracującym dla ONZ. Jako ekspert wiele podróżował, niosąc pokój tam, gdzie już od dawna nie było szans na pojednanie. Zagorzały pacyfista, wierzył, że dobrym podejściem można załagodzić najostrzejszy konflikt i zapobiec wojnie. W trakcie odbierania ważnej nagrody dowiaduje się, że jego brat stał się przywódcą bezwzględnej grupy terrorystycznej. Co więcej, to właśnie on został wytypowany jako główny negocjator. Davis ma 48 godzin, żeby zapobiec tragedii. Wyrusza na środek oceanu do Obelisku- najnowocześniejszej platformy wiertniczej, zajętej przez terrorystów pod wodzą, podobno, jego brata. Jednak na miejscu czeka na niego mnóstwo niespodzianek. Kto tak naprawdę chce przejąć Obelisk i po co? Co stało się z jego rodzonym bratem i kim jest mężczyzna zadziwiająco podobny do Tillmana? Czy grupa terrorystyczna istnieje naprawdę czy jest tylko przykrywką dla brudnych interesów amerykańskiego rządu? I jaką rolę w tym wszystkim pełni najlepszy przyjaciel jego ojca?

Gordon, scenarzysta „24 godzin” trzyma swoich czytelników w napięciu do ostatniej strony. Akcja, tajemnica i nieoczekiwane zakończenie. Doskonały thriller, ale… No właśnie, jedynym zastrzeżeniem są tragiczne błędy językowe w tłumaczeniu! Nagminnie pojawiające się rażące zwroty, typu „tylko i wyłącznie” i kulejąca składnia kaleczą doskonały rytm akcji utrzymamy przez autora.

Pisownia wyrazów z cząstką -kolwiek

Cząstkę -kolwiek ZAWSZE piszemy łącznie!

Przykłady:

- cokolwiek,

- gdziekolwiek,

- kiedykolwiek, 

- aczkolwiek,

- którykolwiek,

- czegokolwiek,

- jakkolwiek,

- jakikolwiek.

Cząstki, które zawsze piszemy ŁĄCZNIE:

- ąd (dokąd, skąd)

- ędy (tędy, którędy)

- dziesiąt (pięćdziesiąt, osiemdziesiąt)

- dzieści (trzydzieści, czterdzieści)

- inąd (skądinąd)

- kroć (stokroć, wielokroć)

- krotny (dwukrotny, pięciokrotny)

- krotnie (stokrotnie, wielokrotnie)

- mość (waszmość, jegomość)

- nasty (piętnasty, osiemnasty)

- naście (dziewiętnaście, jedenaście)

- set (pięćset, osiemset).

W cudzysłowie

Bardzo często słyszymy, że coś jest ujęte w cudzysłowiu. Forma ta jest niepoprawna! Wynika prawdopodobnie z błędnej analogii do słowa przysłowie, w przysłowiu. 

Wyraz cudzysłów powstał z połączenia dwóch słów: cudze i słowo dlatego mówimy w CUDZYSŁOWIE.

Cząstka -by pisana łącznie

Ostatnio było o tym, kiedy cząstkę -by piszemy oddzielnie.  Teraz kolej na zasady pisowni łącznej.

-BY piszemy ŁĄCZNIE:

1. Z osobowymi formami czasownika: zrobiłbyś, upiekłabym, posprzątalibyście. 

2. Z osobowymi formami czasowników użytymi w funkcji bezosobowej: wydawałoby się, malowałoby się, należałoby.

3. Z partykułami (np. aleby, chybaby, anibym, obyśmy itd.)

4. Ze spójnikami (dokładniej większością spójników, np. leczbym, tobyśmy, żebyś, więcbyście)

5. W wyrazach porównawczych: jakby, jakoby, niby. 

Linia najmniejszego oporu

Określenie iść po najmniejszej linii oporu znane jest każdemu. Ale nie każdy wie, że jest ono niepoprawne. Wyjaśnienie jest bardzo proste: to opór może być najmniejszy, a nie linia (linia może być np. krótka). Przecież mamy na myśli pójście na łatwiznę, czyli po LINII NAJMNIEJSZEGO OPORU.  

źródło:translite.pl

Pleonazm a tautologia

Często te dwa pojęcia są błędnie stosowane jako synonimy. Musimy pamiętać, że istnieje jednak różnica pomiędzy pleonazmem, a tautologią. Dla przeciętnego użytkownika języka jest ona niedostrzegalna i nie ma praktycznie znaczenia. Jednak chcąc używać tych pojęć należy wiedzieć co konkretnie oznaczają. 

PLEONAZM to połączenie dwóch wyrazów, które znaczą to samo (opiera się na bliskoznaczności)

Np.

- cofać się do tyłu

- kontynuować dalej

- fakt autentyczny 

- okres czasu

- skręcać w bok

Konkretnie o pleonazmach pisałam tutaj

TAUTOLOGIA to powtórzenie znaczenia (opiera się na jednoznaczności)

Np. 

- polepszenie i poprawa

- źródło i geneza

- ogólnie generalizując

- dlatego bo

- jeszcze w dodatku
- tylko i wyłącznie (wyjaśnienie)

To czy używamy pleonazmów czy tautologii nie ma znaczenia. Ważne jest, aby starać się popełniać jak najmniej błędów językowych. 

Nowy Rok, a nowy rok

Jest różnica? Oczywiście. Pisząc Nowy Rok rozumiemy, że chodzi o konkretny dzień, czyli 1 stycznia. Natomiast nowy rok, to po prostu określenie roku, który właśnie zaczynamy. 

W odmianie wygląda to tak:

Odwiedzę Cię w Nowy Rok (czyli 1 stycznia).

Odwiedzę Cię w nowym roku (czyli po prostu po 31 grudnia, bez konkretnej daty)

Pamiętajmy: Mamy rok DWA TYSIĄCE TRZYNASTY, a nie dwutysięczny trzynasty. (wyjaśnienie)

Śmiali się czy śmieli?

Oczywiście śmiali się, ale spotykamy się również z formą oboczną śmieli, która kiedyś traktowana była jako gwarowa.

Ciekawostką będzie fakt, że dawniej mówiono: śmiejać się, śmiejali się. Jednak, aby dobrze zrozumieć różnicę, należy odwołać się do historii języka polskiego.

Jeszcze przed XII wiekiem w języku polskim zaszedł proces zwany przegłosem polskim (występował tylko w naszym języku). Polegał on na tym, że jeśli samogłoska "e" występująca po spółgłosce miękkiej (np. i) znalazła się przed spółgłoską t, d, s, z, n, r, ł zamieniała się w "o" lub "a". Zgodnie z tym procesem nastąpiła zmiana: gwieździe-gwiazda, cieśla-ciosać, lecie-lato, lesie-las, milczeli-milczał, siedzieli-siedział, widzieli-widział. Poprzez błędną analogię do ostatnich trzech par wytworzyła się forma śmieli się-śmiał się. Trzeba pamiętać, że obecna forma śmiali się pochodzi ze ściągnięcia grupy -eja- (śmiejać się-śmiać się, śmiejali się-śmiali się). Zatem czasownik śmiać się nie mógł być wynikiem przegłosu polskiego, ponieważ nigdy nie zawierał "e", lecz grupę -eja-, która ściągnęła się w "a". 

Wymyślić, nienawidzić

Wymyślić czy wymyśleć, nienawidzić czy nienawidzieć? 

Te dwa czasowniki sprawiają wiele trudności. Przy ich odmianie należy powołać się na trzecią osobę liczby pojedynczej: 

- on wymyślił/ on nienawidził

Skoro w wygłosie w trzeciej osobie liczby pojedynczej mamy końcówkę -ił musi być końcówka -ić (nie -eć).

Błędna wymowa wynika ze skojarzenia z bezokolicznikami myśleć, widzieć, ale on widział, on myślał!

Do XVIII wieku w języku polskim mieliśmy czasownik myślić (stąd prawidłowa forma wymyślić), natomiast myśleć było formą gwarową, która na wzór czasownika widzieć przeniknęła do języka jako poprawna.

Taka sama zasada występuje w wyrazach: lubić (a nie lubieć), domyślić (a nie domyśleć), zmyślić (a nie zmyśleć).

Rok dwutysięczny był tylko jeden!

Największy grzech językowy Polaków to niepoprawna odmiana roku. Wszędzie słyszymy błędną wymowę: Rok dwustysięczny dwunasty. Musimy pamiętać, że rok dwutysięczny (2000) był tylko jeden! W przypadku kolejnych 2001, 2002... 2012 itd. odmieniamy jedynie dwa ostatnie składniki liczebnika porządkowego (dziesiątki i jednostki). 

Poprawna wymowa brzmi: DWA TYSIĄCE PIERWSZY, DWA TYSIĄCE DZIESIĄTY, DWA TYSIĄCE DWUNASTY! 

Nikt przecież nie mówi tysiąc dziewięćsetny czwarty czy tysiąc pięćsetny ósmy, tylko tysiąc dziewięćset czwarty, tysiąc pięćset ósmy. Stosujmy tę zasadę również w przypadku dwa tysiące dwunastego roku!

źródło: http://rysunki-jezykowe.blogspot.com/2011/10/dwa-tysiace-dwunasty.html

Oskar. Kot, który przeczuwa śmierć

Oskar. Kot, który przeczuwa śmierć

Mówi się, że koty zmieniają cztery ściany w dom. Pewien kot potrafił zamienić w dom miejsce, kojarzone wyłącznie z cierpieniem i śmiercią.

Do lekarza Ośrodka Pielęgnacyjno-Opiekuńczego dochodzą pogłoski o obecności na jego oddziale osobnika, który potrafi przeczuwać śmierć pacjentów i to bezbłędnie. Nieomylnym prorokiem okazuje się Oskar, kot mieszkający na piętrze przeznaczonym dla osób z demencją. Początkowo Dawid Dosa, wspomniany lekarz lekceważąco podchodzi do sprawy. Bo niby jakim cudem jakiś sierściuch może być mądrzejszy od absolwenta medycyny, doktora z wieloletnim stażem! Naśmiewając się z pacjentów i członków personelu wierzących w „medyczne” zdolności kota walczy o ważną nagrodę za nadzwyczajne zasługi w dziedzinie medycyny. Nawet nie przyszło mu do głowy, że mógłby przegrać. A jednak! Użalając się nad sobą po porażce zaczyna obserwować kota. Początkowo sceptycznie i z przymrużeniem oka odbiera sygnały potwierdzające koci szósty zmysł. Z czasem, nawet nie wiedząc kiedy, sam zaczyna ufać wyrokom wydanym przez Oskara. Swoje spostrzeżenia postanawia opisać w książce Oskar. Kot, który przeczuwa śmierć. Jest to opowieść nie tylko o kocie z nadzwyczajnymi zdolnościami, o pacjentach, ich rodzinach i problemach związanych z przerażającym przebiegiem demencji, ale także o lekarzu, który nauczył się uważnie słuchać, tego, co niesłyszalne.

Na kartach powieści poznajemy kilka rodzin zmagających się z nieuchronną śmiercią bliskiej osoby. Jest para staruszków, która poznała się w obozie koncentracyjnym. Przetrwali najgorszy okres w dziejach historii, ale największym wyzwaniem okazał się Alzheimer kobiety. Widzimy bogatą i wykształconą wykładowczynię, która z czasem zapomina kim jest i nie poznaje swoich bliskich. Poznajemy losy światowej sławy informatyka, który nie potrafi uruchomić komputera. A przede wszystkim razem z ich rodzinami przechodzimy przez objawy postępującej choroby. Zmagamy się z cierpieniem i bólem bliskich, którzy widzą w chorych obce, zagubione i bezbronne osoby. Jak przetrwać coś takiego? Jak uświadomić sobie, że śmierć jest bliska i nieuchronna? Czy można się z tym pogodzić? Podobno tak, zwłaszcza jeśli jest obok nas ktoś, kto to wszystko rozumie. Każda z rodzin jako swojego pocieszyciela wymienia Oskara. Kot przez cały okres choroby, wizyt w ośrodku był przy nich. Siedział na łóżku chorego, który całkowicie stracił kontakt z rzeczywistością. Ale przede wszystkim dawał znak, gdy nadchodził koniec. Wbiegał wówczas do pokoju umierającego i czuwał do przyjazdu rodziny. Dzięki niemu, nikt nie odchodził w samotności. Pojawienie się kota w pobliżu pacjenta było znakiem dla personelu, że czas zawiadomić rodzinę. Oskar nigdy się nie pomylił. Pacjenci nie traktowali go jak symboliczną kostuchę. Przeciwnie. Byli mu wdzięczni za obecność. Mówili o nim jako o strażniku, pełniącym wartę w ostatnich dniach życia. O pomoście między dwoma światami.

Zdolności kota, to nie tylko wymysły ludzi obdarzonych wybujałą wyobraźnią, zostały potwierdzone naukowo. Gdy człowiek odchodzi obumierające komórki wydzielają specyficzną woń, którą Oskar wyczuwał. Dr Dosa jednak stwierdza, że lubi myśleć o Oskarze „jako o czymś więcej niż o systemie wczesnego ostrzegania przed ketonami”. Jego praca polega na diagnozie, hospitalizacji, badaniach. Praca Oskara to towarzyszenie pacjentom i ich rodzinom w najtrudniejszej dla nich chwili, w momencie śmierci.

Wziąć, a nie wziąść!

Wziąść to jeden z najpopularniejszych błędów Polaków. Jak zwykle, wyrozumiały profesor Bralczyk, twierdzi, że sam Sienkiewicz pisał wziąść dlatego nie traktuje on tej formy jako rażący błąd :)

Skąd wzięła się niepoprawna forma wziąść? Z błędnej analogii do czasownika siąść.

Musimy pamiętać, że używamy czasownika wziąć, jako brać się za coś, za kogoś, brać coś, zabrać; Panna jest do wzięcia, a nie do wzięścia!

Włączać czy włanczać?

Oczywiście WŁĄCZAĆ. W końcu mamy włączniki (urządzenie służące do uruchamiania czegoś; kontakt), a nie włanczniki!

Nie ma rozróżnienia na czynności jednokrotne i powtarzalne, jak tłumaczą niektórzy laicy: raz włączyć, ciągle włanczać.

(poprawnie: włączyć/włączać, dołączyć/dołączać, przełączyć/przełączać).

Zainteresowanych odsyłam do wypowiedzi profesora Miodka

W ogóle

Pamiętajmy: W OGÓLE piszemy rozłącznie!

w ogóle jako: wcale, ani trochę; uogólnienie treści, mówiąc ogólnie.

Tak samo jak np. w__szkole, w__domu. Piszmy oddzielnie, a wymawiamy jako jeden wyraz.